Fenomeen van Raynaud en koud douchen: een goede of slechte combinatie?

Aangepast: november 2023

Onder een blog over (nog meer) voordelen van trainen met kou zet ik een waarschuwing over het fenomeen van Raynaud.

WAARSCHUWING: mensen met het fenomeen van Raynaud kunnen beter niet met extreme kou aan de gang. Dus als je na koudetraining langdurig witte en pijnlijke vingers of tenen hebt is het raadzaam om een arts te raadplegen.

In reactie onder het blog komt de vraag waarom dat niet kan. Het is een veelvoorkomende vraag, blijkbaar hebben nogal wat mensen last van dit fenomeen.

Nogal wat mensen vragen zich af of trainen met kou een goed idee is, met het fenomeen van Raynaud

Als je gaat zoeken op internet, word je niet veel wijzer.

Om te beginnen is er de vraag: wát is het fenomeen van Raynaud precies?

Of koud douchen of een dip in de gracht een goed idee is, weten we natuurlijk pas als we weten wat er precies aan de hand is met dit fenomeen.

Het Reumafonds draait om de hete brei heen.

Die zeggen eigenlijk niks. In antwoord op de vraag hoe het ontstaat, schrijven ze alleen dat het (wat het ook is) meestal ontstaat in de puberteit en dat het een ziekte is.

We zoeken verder.

Bij de Hartstichting leren we het volgende:

Het fenomeen van Raynaud is een vaataandoening waarbij de bloedtoevoer stopt naar de vingers of tenen. Dit zorgt voor gevoelloze, verkleurde vingers of tenen. Een aanval ontstaat vooral bij kou en vocht, het aanraken van koude voorwerpen of heftige emoties. Dan trekken de kleine haarvaatjes te snel samen en ontstaan er klachten.

Ook hier gaat het over de symptomen; de bloedtoevoer stopt door een vaataandoening en dit zorgt voor verkleurde vingers. We leren van andere onderzoeken naar koudetraining dat blootstelling aan kou juist kan werken als een soort krachttraining voor de vaten. Dus trainen met kou lijkt dan juist een logische stap met het fenomeen van Raynaud.

Dit komt overeen met de ervaring van een aantal mensen die ik  sprak toen ik in 2015 het boek Koud Kunstje schreef.

Toch heb ik dat niet opgeschreven in het boek, want de Hartstichting schrijft op haar website het volgende:

• blijf zoveel mogelijk in goed verwarmde ruimtes
• kleed je warm aan
• rook niet
• beweeg voldoende
• vermijd stress

De Hartstichting zal het wel weten, dacht ik en ik liet het rusten.

Maar door alle vragen over Raynaud dook ik er weer in, extra nieuwsgierig geworden door ervaringen van mensen die juist geen last meer hadden van Raynaud door koudetraining

Universitair Medisch Centrum Utrecht doet veel onderzoek naar het fenomeen van Raynaud. Ze onderscheiden twee varianten: de primaire variant en de secundaire variant. Bij de secundaire variant is er sprake van een andere diagnose, dan zijn de witte vingers een gevolg van een aanwijsbare ziekte of komt het door medicijngebruik.

Er wordt van de primaire variant gesproken als er geen aanwijsbare oorzaak voor is.

UMC Utrecht doet verschillende onderzoeken.

Meestal doen we ook bloedonderzoek en onderzoek naar de kleine bloedvaten in vingers en/of tenen. Dit noemen we een nagelriemonderzoek. Hiermee kunnen we onderzoeken of er sprake is van primair of secundair Raynaud fenomeen. 

Nu komt er iets geks

Want als het de primaire variant is (en er dus geen aanwijsbare oorzaak), krijg je wél adviezen.

De volgende adviezen kunnen helpen om aanvallen van het Raynaud fenomeen te voorkomen:

• Bescherm uw handen en voeten tegen kou.
• Stop met roken.
• Gebruik ovenwanten om iets uit de diepvries te pakken.
• Gebruik handschoenen om te voorkomen dat uw handen teveel afkoelen.

Dus wat ze eigenlijk zeggen is: je hebt de primaire variant, dus we hebben geen oorzaak gevonden voor je witte vingers. Ons advies is om te stoppen met roken (niks mis mee) en om je handen en voeten te beschermen tegen kou.

Daarmee is niks opgelost, maar je krijgt geen witte vingers als je altijd handschoenen aan doet.

Wat het fenomeen van Raynaud precies is, blijkt moeilijk te doorgronden. Eigenlijk is het niets meer of minder dan witte vingers als gevolg van een haperende bloedtoevoer. Waar komt de naam vandaan? Op 10 augustus 1834 wordt er in Parijs een jongetje geboren. Napoleon Bonaparte is pas dertien jaar dood en het riool is net aangelegd. Het jongetje wordt Maurice Raynaud genoemd en op 46-jarige leeftijd overlijdt hij aan de gevolgen van een hart- en vaatziekte. Deze Maurice Raynaud beschreef de symptomen van het fenomeen van Raynaud voor het eerst en sindsdien hebben witte vingers en witte tenen zijn naam.

Kun je (142 jaar na de dood van Maurice Raynaud) ook iets doen om je vaten te trainen om je vingers vooral wél te doorbloeden als het koud wordt?

Bijvoorbeeld door ze juist bloot te stellen aan kou.

Is het lichaam niet trainbaar en kun je de haarvaatjes niet prikkelen om juist open te staan als je het koud krijgt?

Bijvoorbeeld door in de winter in de gracht te springen?

Kunnen de witte vingers kwaad en is koudetraining schadelijk of juist niet?

Er is goed nieuws

Je kunt namelijk heel eenvoudig zelf met koudetraining aan de slag en zelf controleren of de kou goed is voor je lijf, of dat het  beter is om handschoenen aan te trekken als je iets uit de vriezer haalt.

Wat kun je doen?

Vul een teiltje met koud water en gooi daar ijsklontjes bij. Bij voorkeur wordt het water kouder dan 7 graden. Zet er een teiltje lauw/warm water naast.

Ga dertig seconden in het teiltje met ijskoud water. Daarna dertig seconden in lauw/warm water. Herhaal dit 3 keer, eindig met koud water.

Als het koude water pijn doet, dan heeft dat niets met Raynaud te maken, dat heeft bijna iedereen in het begin.

Hoe kun je controleren of dit een goed idee is?

Na deze oefening zijn je vingers wit of blauw. Zet een timer aan en kijk hoe lang het duurt voor je vingers hun normale kleur weer hebben. Deze oefening kun je om de dag doen. Als je ziet dat het – de vierde of vijfde keer – langer duurt voor je vingers hun normale kleur weer terug hebben, is dat een signaal dat je beter géén koudetraining kunt doen. Je lichaam traint dan de vaten niet en je kunt beter handschoenen aandoen.

Merk je echter dat je handen – de derde of vierde keer – sneller hun normale kleur terughebben, dan is dat een heel goed teken. Je traint je vaten en het is een goed idee om vooral door te gaan met koudetraining.

Ben je arts en heb je ervaring met deze oefening? Dan is een reactie erg welkom.

Heb je het fenomeen van Raynaud en heb je ervaring met koudetraining? Ook dan is een reactie erg welkom.

Op naar een mooie winter.