Waarom goed slapen je minder prikkelbaar maakt

Iedereen met kinderen weet: herstel doet groeien. Na een zomervakantie zijn kinderen in de groei ineens een paar centimeter langer. Herstel is iets om te koesteren en te bewieroken. Ook slaap.

Maandag gaf ik er een webinar over: slaap.

Wat je kunt doen om snel in te slapen en wat je kunt doen als je niet doorslaapt.

Met honderden aanmeldingen bleek maar weer dat slaap een onderwerp is dat leeft. Niet iedereen kijkt om 21:00 uur al uit naar een nacht van lekker liggen, rustig dromen en herstellen. Nadat ik zeven tips (o.a. lezen en mediteren kort voor je gaat slapen) had gegeven kwam het vragenrondje.

Of ik wat meer kon vertellen over de slaapcycli.

Dat is interessante kost: die cycli

Want slapen kent verschillende stadia en de verschillen tussen deze stadia is groot. Zoals je met lopen kunt variëren van wandelen tot hele intensieve interval, heb je ook in je slaap verschillende ‘gedaantes’.

Slaap kent vier verschillende stadia¹

Het eerste stadium is de lichte slaap, een overgangsfase tussen wakker zijn en slapen. In dat stadium word je snel wakker, en je spieren en ogen bewegen nog. Fase twee is ietsje dieper en wordt gekenmerkt door tragere oogbewegingen die uiteindelijk helemaal stoppen, een daling van de lichaamstemperatuur. Tijdens fase drie begint de langzamegolfslaap (die ook wel deltaslaap wordt genoemd), wat in de hersenen resulteert in zeer langzame deltagolven met een hoge amplitude – volkomen anders dan de hoogfrequente bètagolven wanneer je wakker bent. Dit derde stadium is de diepste slaap, waarbij de ogen en spieren bijna niet meer bewegen en iemand niet makkelijk wakker wordt. De vierde en laatste slaapfase is de remslaap, die gekenmerkt wordt door snelle oogbewegingen. Tijdens dat stadium, dat ongeveer anderhalf uur nadat je in slaap valt, begint, wordt je ademhaling oppervlakkiger en sneller (lees je mee als je in de nacht je ademfrequentie meet). Je bloeddruk stijgt en je hartslag versnelt, terwijl die tijdens de eerdere fasen juist daalden en vertraagden, en de frequentie van de hersengolven neemt toe en gaat meer lijken op het patroon van wanneer je wakker bent. Je spieren zijn in feite verlamd. Tijdens de remslaap droom je en als je tijdens deze fase wakker wordt, is de kans groot dat je je droom ook herinnert.

In een goede nacht komen alle slaapfasen langs en je doorloopt elke cyclus drie tot vijf keer per nacht, waarbij de remslaap in elke cyclus steeds wat langer duurt. De remslaap duurt in de eerste ronde maar een minuut of tien en loopt gedurende de nacht op naar een uur.

En dat is goed om te weten

Want met een goede nachtrust komen alle stadia dus aan bod. En als je een paar goede rondes hebt, komt je remslaap uitgebreid aan de beurt. Uit onderzoek van de University of California – Berkely – kwam naar voren dat de remslaap ons kan helpen om emotionele stress te verwerken.

Herhaling: de remslaap kan ons helpen om emotionele stress te verwerken.

Hoe mooi is dat? Je gaat in bed liggen, je doet je ogen dicht, je slaapt en je – terwijl je slaapt – verwerkt je brein alle gelazer van de vorige dag, zodat je de volgende morgen weer fris opstaat en jezelf kunt afvragen of de krokussen al bloeien (in plaats van dat je eerste gedachte uitgaat naar nos.nl).

Hoe is dit onderzocht?

Deelnemers kregen beelden te zien die een emotionele respons bij hen opriepen. Twaalf uur later kregen ze diezelfde beelden nog een keer te zien. De groep die tijdens die twaalf uur gewoon had mogen slapen, reageerde bij die tweede keer dat ze de beelden zagen minder heftig, wat zich uitte in verminderde activiteit van de amygdala, het ‘emotiecentrum’ van het brein (met name ook het angstcentrum). Daardoor bleek het kalmere, rationelere deel van de hersenen in staat de beelden te verwerken.

Dit onderzoek toont aan dat slaap een essentiële rol speelt bij de verwerking van emoties en dat biedt diverse therapeutische mogelijkheden – schreef hoofdonderzoeker Els van der Helm.

In het kort kun je dus zeggen: in de derde fase van je slaap herstel je fysiek en neemt je lichaam de tijd om helemaal tot rust te komen en bij te tanken en in de vierde fase van je slaap gaat je brein onkruid wieden in je gedachtes om te voorkomen dat gedachtes gaan woekeren als ongeleide bronnen van zorg en stress. En van de onderzoeken naar ons brein hebben we al geleerd dat als we ons brein voeden met zorgelijke gedachtes én ons vervolgens identificeren met die gedachtes, we nogal somber en prikkelbaar kunnen worden. Als je wakker bent, kun je oefenen om je niet te identificeren met die gedachtes, maar als je slaapt worden ze er gewoon helemaal uitgetrokken en in de kruiwagen gegooid. Gevolg: meer rust, meer overzicht, minder prikkelbaar gelazer in de tent.

Arianna Huffington gebruikt voor deze eigenschap van slaap een analogie: ‘Voordat we de remslaap ontdekten, zag men slaap als iets wat vergelijkbaar was met je auto in de garage zetten en de motor uitzetten; geen activiteit, geen energie.’ Huffington vult aan: ‘Tegenwoordig zien we slapen anders. Slapen is alsof je de auto parkeert, maar je auto is zelfrijdend geworden en regelt intussen allerlei belangrijke zaken voor je.’

Het beeld van een onkruidwieder terwijl jij in je hangmat ligt te soezen, spreekt me meer aan

Hoe dan ook: het idee dat slaap een hinderlijke onderbreking is van alle belangrijke dingen die je te doen hebt, kunnen overboord. Want slapen is onkruid wieden en mooie planten water geven.

1 Uit De Slaaprevolutie van Arianna Huffington