Is Sportrusten wetenschappelijk bewezen?
Een op het oog afgetrainde bedrijfsarts komt naast me staan. Aan de witte sta-tafel met een grote bos bloemen neemt hij een hap van zijn broodje tonijnsalade. Ik knik beleefd terwijl ik net een lepel tomatensoep naar mijn mond breng.
Is dat hele Sportrusten wel wetenschappelijk bewezen?, gooit ie me met volle mond voor de voeten
In Zwolle deelde ik vorige week voor 60 bedrijfsartsen mijn ervaringen met ademhalingsoefeningen. Op uitnodiging van Ergatis – een medisch expertise centrum dat je kunt inzetten bij bijvoorbeeld arbeidsongeschiktheid – deed ik kort een ademhalingsoefening en vertelde ik over mensen met stress en een hoge ademfrequentie met een hoge hartslag.
En nu is het pauze en wil de afgetrainde bedrijfsarts weten of Sportrusten wetenschappelijk bewezen is.
De bedrijfsarts ziet er afgetraind uit, hij kan zelf zo marathons lopen.
‘Welk onderwerp van Sportrusten bedoel je?’, vraag ik een beetje bedremmeld.
‘Nou alles’, kribbigt ie terug.
Met Sportrusten moedig ik mensen aan om ademhalingsoefeningen te doen, te trainen met een hartslagmeter én om koud te douchen.
Is het wetenschappelijk bewezen dat je ontspant van een ademhalingsoefening?
Is het wetenschappelijk bewezen dat trainen in hartslagzone D2 opbouwend werkt?
Is het wetenschappelijk bewezen dat veel kilometers hardlopen blessuregevoeliger is dan minder kilometers hardlopen?
Is het wetenschappelijk bewezen dat koud douchen verkwikkend werkt?
Ik weet het niet.
En eigenlijk interesseert het me ook niet.
Werkt iets, dan werkt het en als het niet werkt, werkt het niet. Wat kan mij die verrekte wetenschap schelen?
Als ik toch op Pubmed (een website met veel wetenschappelijk onderzoek) kijk zie ik dat stress en ademhaling geliefde onderwerpen zijn bij wetenschappers. Dus ik heb wel iets gemeen met wetenschappers.
Toets stress in en je krijgt 757.000 (!) resultaten.
En op ademhaling krijg je 257.846 resultaten.
Running levert ook nog 58045 resultaten op en Cold Exposure 12757.
Bij elkaar opgeteld: 1.085.648 resultaten
Tja. Ik ga het niet allemaal lezen. Bij de gedachte alleen al ga ik hyperventileren.
Daarbij heeft integer en goed onderzoek (bijna) altijd dezelfde conclusie:
De uitkomsten zijn interessant en veelbelovend maar we weten niet precies hoe het zit. Er is méér onderzoek nodig.
Goed onderzoek is lastig.
Zo heb ik eens een bijdrage mogen leveren aan onderzoek van het AMC Ziekenhuis over de effecten van koud douchen. Het mooiste is om de onderzochte groepen dubbelblind te testen. Dus dat noch de proefpersoon, noch de onderzoeker weet of iemand in de controlegroep zit of niet.
Maar ja, het is nogal lastig om iemand koud te laten douchen, zonder hem te laten weten of ie koud doucht of niet.
Hetzelfde geldt voor ademhalingsoefeningen.
Hetzelfde geldt voor trainen op hartslag.
Dat ik weinig interesse heb in wetenschappelijk onderzoek, wil niet zeggen dat ik alles dus maar klakkeloos geloof.
Ik ben groot fan van onderzoek met N=1. Dus onderzoek met 1 proefpersoon. Voor wetenschappers een gruwel, voor mij nogal belangrijk als ik die ene ben.
Als mijn hartslag zakt van een ademhalingsoefening, ontspant de oefening.
Als ik harder ga lopen bij dezelfde hartslag, slaat de training aan.
Als ik blessurevrij een marathon loop, werkt het schema.
Als mijn humeur goed is vóór mijn eerste koffie, dan heeft koud douchen nut.
N = 1 = overzichtelijk en waardevol.
En als uit al het onderzoek toch iets interessants boven komt drijven, dan is Maarten Fornerod – onderzoeker – er snel bij om het te duiden en onder de aandacht te brengen.
Want als blijkt dat een marathon lopen écht ongezond is, dan wil ik dat natuurlijk graag weten. Of als blijkt dat trainen op hartslag zinloos is, dan hoor ik het ook graag.
Jij hebt makkelijk lullen, maar wat als je écht ziek bent?
Ik heb mensen gezien die hun ademhaling wilde laten meten en een trainingsschema wilde om te sporten met kanker, reuma, burnout, hartklachten, MS, depressies en meer heftig leed.
Die kloppen echt niet aan omdat ze denken dat ze genezen van een ademhalingsoefening. Ze willen hetzelfde als ik: een zetje om te sporten en wat kennis van hun lijf. Zodat ze met een hartslagmeter bij de hand kunnen zien wat werkt en wat niet werkt voor wat rust en meer energie. De arts kijkt vaak mee en is net zo nieuwsgierig.
De bedrijfsarts is duidelijk niet tevreden met mijn antwoord.
‘Ik neem het pas serieus als het evidence based is’, sluit ie het gesprek af.
‘Zonde’, mompel ik tegen mijn soep.
Over de auteur
Koen de Jong (1979) is oprichter van Sportrusten. Hij loopt hard, mediteert dagelijks en zit graag in een ijsbad.
Zijn nieuwste boek, Tem je brein, gaat over zijn favoriete onderwerp: voordelen van minder denken.
Koen schreef eerder de boeken Verademing (met Bram Bakker), De Hardlooprevolutie (met Stans van der Poel), Koud kunstje (met Wim Hof) en Tien dagen stil. Zijn werk is in meerdere landen vertaald.
Tussen 2014 en 2023 liep hij acht keer een marathon met het 14-kilometerschema. Zijn PR met dit schema is 2:42:41, maar stiekem is 'vogels kijken' zijn favoriete training.
Wil je wekelijks het nieuwste blog, aankondiging van webinars, meer interessante kost je mailbox? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief.
Ik blijf het raar vinden dat mensen wetenschap niet serieus nemen, en ‘evidence based’ afdoen als onbelangrijk. Dat zijn dezelfde redeneringen waarom extreme groeperingen (in politiek en geloof) zoveel aanhang winnen. Als iets voor jou werkt, N=1, en je vertelt dat graag aan anderen, en die hebben er hun hardverdiende euros voor over, dan heb ik er geen probleem mee. Maar N=1 betekent niet dat het gemiddeld genomen voor iedereen zo werkt. Als mijn vriendin ‘s ochtends een koude neemt dan heeft dat een heel ander effect dan dat het bij jou heeft. Dat zit ze chagrijnig aan tafel. Je geeft aan dat er meer dan 700.000 artikelen op pubmed te vinden zijn op de zoekterm ‘stress;, en meer dan 250.000 op de zoekterm ‘breathing’, maar dat je die niet allemaal gaat lezen. Vervolgens geef je een algemene conclusie waarom je ze niet leest: ‘De uitkomsten zijn interessant en veelbelovend maar we weten niet precies hoe het zit. Er is méér onderzoek nodig.’ Het eerste deel is waar het om gaat, het deel van ‘meer onderzoek’ stoor ik me ook vaak aan. Als je zoekt op pubmed op ‘stress breathing’ kom je op ongeveer 10.000 artikelen. Voeg je ‘exercise’ toe dan zijn het er 570, vervang je ‘exercise’ met endurance dan zijn het 160 artikelen. Met een beetje zoeken zijn er vast een paar goede artikelen te vinden die je theorie ondersteunen, niet alleen voor jou, maar gemiddeld genomen voor iedereen. Net wat al eerder gemeld is hier. Alle afzonderlijke dingen van het sportrusten zijn niet nieuw, en vast al onderzocht, maar het is nog niet vaak allemaal zo bij elkaar gebracht. Ik vind het toch een beetje vreemd dat je daar niet wat meer onderzoek naar hebt gedaan, om te zien of jou N=1 ervaring, inderdaad niet een toevalligheid is, maar voor een merendeel van de mensen zou moeten werken.
Bedankt voor je uitgebreide en heldere reactie Egil. Ik ben het eigenlijk (ook) gewoon met je eens. Wat de boodschap is van mijn blog – en blijkbaar heb ik dat niet zo goed verwoord, door er wat onbehouwen in te gaan – is dat wetenschappelijk onderzoek niet leidend hoeft te zijn als je met gezond verstand met training, ademhalingsoefeningen en kou aan de slag gaat. N = 1 verdient óók aandacht. Want als je bij 100 mensen iets onderzoekt en bij 80 mensen werkt het, dan is dat wetenschappelijk een enorm percentage. Maar ook dan weet je niet of het bij jou wel of niet werkt. Ik informeer mensen over de ervaring (en wetenschap) van velen en probeer het dan zelf graag ook uit. Wat ik met deze blog hoop, is dat mensen mij en de wetenschap niet serieuzer nemen dan hun eigen lichaam en waarneming. Groet, Koen
hallo, ik snap Koen, Arjan, Fransbert en de arts allen heel goed. Het gaat om wat je weet, ervaart, voelt leert etc. Zoals vaker heeft iedereen weldenkend mens een punt en hangt alles van axioma’s aan elkaar 🙂 goede nacht! ps. ik ga begin 2018 starten met de 100 dagen sportrusten…
Dank voor je reactie Stefan, en ik wens je een leerzaam en energiek traject van 100 dagen. Groet, Koen
hallo, ik snap Koen, Arjan, Fransbert en de arts allen heel goed. Het gaat om wat je weet, ervaart, voelt leert etc. Zoals vaker heeft iedereen weldenkend mens een punt en hangt alles van axioma’s aan elkaar 🙂 goede nacht! ps. ik ga begin 2018 starten met de 100 dagen sportrusten.
Heren criticasters,
Ik zie wat Koen doet als zijn kennis en ervaring delen met anderen. Hij verdient er dan misschien zijn boterham (deels of helemaal) mee, maar daarmee doet hij niet veel anders dan coaches en/of personal trainers. Zolang hij overtuigd is van de technieken, er achter staat en eerlijk is (dus niet beweerd dat de methodes die hij aanbeveelt wetenschappelijk bewezen zijn) dan zie ik niet waarom er iets mis mee is om mensen te helpen gezond te worden en/of blijven. Als anderen de technieken graag wetenschappelijk bewezen zien (of het tegendeel ervan), dan stel ik voor dat zij ‘funding’ opzetten en het onderzoek leiden. Voor Koen hoeft het schijnbaar niet… en voor velen die geholpen zijn met wat hij ‘predikt’ (want tja, tis niet bewezen en dus eigenlijk een soort geloof) dan stel ik voor om er niet over te zeuren, rustig te ademen, koude te douchen en lekker te blijven lopen.
Heb een mooie avond, geniet!
Amen 🙂
Werkt iets, dan werkt het en als het niet werkt, werkt het niet. Wat kan mij die verrekte wetenschap schelen? Zo werkt lourdes ook, en 2 weesgegroetjes blijken ook heel effectief bij N-1. Maar wetenschap verdient iets meer respect dan het in dit artikel krijgt.
Dank voor je reactie Johan. Uit je reactie maak ik op dat je geinteresseerd bent in wetenschappelijke artikelen. Aan je profielfoto te zien loop je graag hard. Zijn er wetenschappelijke artikelen over trainen, ademhaling en kou die je adviseert om te lezen? Ben benieuwd.
Met Ademhalingstheorie houd ik me niet zo bezig dat laat ik aan mijn brein over , al valt daar mogelijk ook winst te halen. qua training verdiep ik me vooral in Polarised training. Google op Steven Seiler et al , en de theorie ligt voor het oprapen. Van kou houd ik niet ,maar als iemand zich er goed bij voelt kan een ijsbad geen kwaad. Maar of het de bibbers waard is, ik denk het niet https://www.verywell.com/after-exercise-does-an-ice-water-bath-speed-recovery-3120571
voor meer artikelen verwijs ik naar mijn twitteraccount @jfneve
Ben ook een fan van N=1. Goed stuk
Hoi Koen, Ik ben nu sinds een paar dagen bezig met de tips uit je e-book. Eigenlijk is het allemaal niets nieuws voor mij maar zo bij elkaar dan weer wel ;-). Ik heb zelf niet zoveel met ‘wetenschappelijk bewezen’. Er zijn tegenwoordig zoveel dingen ‘wetenschappelijk bewezen’die achteraf gewoon niet eens waar blijken te zijn. Eigen ervaring is de meest betrouwbare voor mijzelf. Door alles wat ik geleerd en ervaren heb omtrent ademhaling kan ik me erg vinden in het sportrusten verhaal. Dus vandaar dat ik met je tips gestart ben. Dank je wel daarvoor!
Graag gedaan Miriam, bedankt voor je reactie. Groet, Koen
Hoi Coen,
Als we gemeenschapgeld uitgeven (ook zorgverzekeringen), zou het fijn zijn als er tenminste een serieuze aanwijzing is dat het medisch kan werken. Placebo is sterk, maar daar zou ik niet direct mijn geld aan willen geven. Placebo+bewijs is sterker.
Zolang mensen zelf geld uitgeven eraan helemaal prima! Net als handoplegging waarzeggers homeopathie naalden kleuren en geuren. Zolang je zelf betaald.
Ik ben geen wetenschapper (wel een universiteit van binnen gezien) en kan me wel wat voorstellen vanuit supercompensatie, flexibiliteit van vaten etc dat het zou kunnen werken. Maar funding uit zorgverzekeringen halen vind ik nu (nog) te ver gaan (net als het rijtje van homeopathie, handoplegging etc).
Wellicht toch een verbinding met een wetenschap zoeken?
Dag Barend, bedankt voor je reactie. Gelukkig heb ik met Sportrusten niets te maken met verzekeraars, die kunnen de betekenis van je vak en je werkvreugde aardig om zeep helpen, heb ik gezien bij bekwame artsen en fysiotherapeuten. Dus je opmerking over funding bij zorgverzekeraars begrijp ik niet zo goed. Of bedoel dat het goed zou zijn als we dat gaan doen?
Om de kennis over ademhaling, kou en trainen met een hartslagmeter voor een breed publiek toegankelijk te maken kies ik liever voor veel gratis artikelen en tips waar mensen mee aan de slag kunnen. Groet, Koen de Jong
Als het aantoonbaar werkt moet je funding krijgen, anders niet. Dus twee boodschappen 🙂
Vind je werk erg interessant en intuïtief voelt het goed!
“Maar ja, het is nogal lastig om iemand koud te laten douchen, zonder hem te laten weten of ie koud doucht of niet.”
Hier moest ik toch even om glimlachen 🙂
Dubbelblind wordt dan helemaal lastig.
Bedankt voor je reactie Arnout.
Kan natuurlijk ook gewoon in de vorm van een experiment (koud douchen). Of het evidence based is, is eigenlijk alleen maar interessant wanneer er vergoedingen tegenover staan. Verder lijkt mij de eigen ervaring maatgevend. Als ik de boeken van Sportrusten niet had gelezen, had ik nu wrs niet meer hard gelopen ondanks de evidence based medicatie die ik krijg ;-). Doen wat goed voelt.
ha ha iets is zogezegd alleen maar waar als het wetenschappelijk bewezen is. Ik geloof daar niet in. Heb lang in de wetenschap gewerkt, maar ben er weggegaan om de verpleging in te gaan.
Ervaringen zijn belangrijk. Ik ervaar koud douchen als zinvol. Ik had oedeem in mijn linkervoet en dat is weg na een tijdje koud douchen. Dat koud douchen doorbloeding bevordert geloof ik wel; hoeft niet wetenschappelijk bewezen te worden. Dat ik weer een droge linkervoet heb is wat telt.
Wat je wel kunt doen is ervaringen inventariseren op de verschillende punten en daar een rapportjes van maken. Hoe vaak komen blessures voor bij marathon lopen op het 14km schema bijvoorbeeld is een vraag naar wat mensen meemaken/ervaringen
Dag Jos, bedankt voor je antwoord. De vraag die je opwerpt, houdt ons ook bezig. Vermoedelijk gaan we bij de marathon van Rotterdam een onderzoek opstarten om daar meer inzicht in te krijgen. Wordt vervolgd. Koen
Ha Koen, wat een heerlijke, recht uit het hart reactie #mettomatensoep!
Zo’n 15 jaar geleden ben ik, met hartepijn, uit mijn paramedisch beroep gestapt omdat ‘de wetenschap’ als nieuw geloof (terwijl ik mezelf net uit een kerk had bevrijd) was binnengedrongen met evidence based gedoe.
Want weet je wat echt werkte (en ws nog steeds :))?
Luisteren! naar boze, bange, verdrietige Ménsen. Ieder verhaal is uniek. Iedere beleving wil erkend, ieder mens wil bevestigd worden.
Tijd hebben en geven voor wat er gezien/gehoord/gevoeld wil worden. In hun tempo, met hun beelden, verhalen en indrukken. Maar nee, dat was/is niet de bedoeling van de ‘zorg/ wetenschap#evidencebased. Want: dat kost geld.
Weet je wat echt geld kost?
Niet luisteren!
Niet meevoelen, ervaren, zien waar het écht om gaat! Bij jou, bij mij. Bij N=1.
Dank je wel voor jouw verhaal, ervaring en focus.
Koen geeft toch serieus antwoord lijkt me…namelijk dat hij het niet weet en het hem niets interesseert. Zeer duidelijk. Waarom moet iets wetenschappelijk bewezen zijn om te doen, ‘take it or leave it’ zou ik zeggen. Als je jezelf er goed bij voelt, lekker doen. Ik ga er lekker mee beginnen…:)
Koen geeft goede adviezen die voor een hoop mensen werken en die er plezier in hebben. Die bedrijfsarts heeft zijn programma blijkbaar niet nodig, hij is hartstikke afgetraind dus waar zeurt die man over!
Dag Riek, bedankt voor je reactie. Vermoedelijk vroeg de bedrijfsarts het niet voor zichzelf, maar voor zijn patiënten. Geluk, Koen de Jong
Wat een onprofessionele reactie van u. Net als al die homeopaten en biodynamische voedsel verkopers. U bent net wc eend die wc een aanbeveelt en niet wil reageren op een serieuze vraag. Valt me tegen.
Met vriendelijke groet Fransbert
Dag Fransbert, wat hopelijk duidelijk is geworden uit het artikel is dat ik de vraag zeer serieus neem. En dat ik serieus antwoord geef. Evidence based onderzoek is complex en soms praktisch onmogelijk. Ik moedig mensen aan om met kennis van het eigen lichaam te gaan onderzoeken (N = 1) met gezond verstand gekoppeld aan kennis van bevlogen experts. Dat is een andere manier van kennis vergaren dan wachten op wetenschappelijk onderzoek, maar daarom niet minder professioneel. De vergelijking met WC Eend begrijp ik niet goed. Uiteraard ben ik enthousiast over de ademhalingsoefeningen en de trainingen waar ik over schrijf, anders had ik het überhaupt niet opgeschreven.
Hartelijke groet, Koen de Jong
Hoi Koen,
ik snap Fransbert en de bedrijfsarts heel goed. Dat iets (of iets wat er mee samenhangt) werkt voor jou, hoeft niet automatisch te betekenen dat het voor een ander ook werkt. Daarom is N=1 onderzoek zo gevaarlijk. Juist door het te toetsen op een grote onderzoeksgroep kun je toeval of persoonlijke factoren uitsluiten. N = 1 = overzichtelijk, maar ook nietszeggend.
Dat je aangeeft dat er een miljoen cumulatieve zoekresultaten zijn wanneer je afzonderlijk zoekt op breathing, stress en running zegt helemaal niets zonder de onderzoeksresultaten bij combinatie van de zoektermen te bekijken en maakt je betoog niet veel sterker.
Begrijp me niet verkeerd: ik ben ook fan van ademhalingsoefeningen en van koud douchen, en zou ook anderen aanraden het te proberen maar als een arts een patient iets moet aanbevelen is het niet meer dan logisch dat hij pas iets voorschrijft wanneer door middel van wetenschappelijk onderzoek is aangetoond dat het werkt. Gelukkig maar.
Hi Arjan,
De laatste tijd is N=1 onderzoek juist in opkomst, omdat de verschillen tussen mensen onderling er zijn en er minder risico is. Stel dat koud douchen voor 50% van de mensen werkt en voor 50% juist omgekeerd werkt. Dan zou een onderzoek van een groep opleveren dat het niet werkt. Bij n=1 wordt gekeken waarom het wel/niet werkt voor deze persoon.
Onderzoeken aggregeren de resultaten (= individuele verschillen worden weggefiltert) en daarna worden de resultaten toegepast op individuen. Het ideale onderzoek of het werkt voor 1 persoon! Maar dat is lastig en duur, daarom wordt geaggregeerd. En bij die aggregatie gaat weer informatie verloren.
Bij N=1 onderzoek wordt getest op 1 persoon. Dan gekeken waarom het werkt of niet. Dan wordt getest op de volgende persoon etc. Meer tijd en kosten, maar veel specifieker en minder risico.
Ik kreeg een grappig beeld bij de vraag van de bedrijfsarts aan Koen. Zou hij wetenschappelijk onderbouwd hebben dat dit soort vragen tussendoor stellen wel werkt? is dat wel evidence based? Heeft hij deze vraag wel aan een statisch verantwoord voldoende grote groep gesteld in gelijke omstandigheden. Of hij zou het proefondervindelijk doen? Met Koen als n=1. Zijn conclusie is in ieder geval wel gebaseerd op n=1.